Để xây dựng nông thôn mới thực sự bền vững

Nhiều khó khăn, vướng mắc trong xây dựng nông thôn mới đã dần được tháo gỡ, vai trò chủ thể của người dân ngày càng được phát huy, tạo được sự đồng thuận, huy động được cả hệ thống chính trị và toàn xã hội tham gia xây dựng NTM. Xác định xây dựng NTM là cả một quá trình liên tục và lâu dài, tuy nhiên làm thế nào để xây dựng NTM một cách bền vững sau khi đã được công nhận đạt chuẩn luôn là vấn đề cần được quan tâm.
Được công nhận đạt chuẩn NTM là cả một quá trình phấn đấu của các địa phương nhưng đằng sau đó là không ít những băn khoăn, trăn trở. Thực tiễn chỉ ra rằng, sau khi công nhận đạt chuẩn NTM, việc duy trì và nâng cao chất lượng tiêu chí là việc làm không hề đơn giản. Bởi có nhiều tiêu chí có khả năng biến động như: thu nhập, hộ nghèo, môi trường an toàn thực phẩm, hệ thống chính trị và an ninh trật tự nông thôn. Ngoài ra, chất lượng các tiêu chí ngày càng được quy định cao hơn. Vì vậy, nếu chỉ biết dừng lại tại thời điểm đạt chuẩn, không tập trung duy trì, nâng cao chất lượng các tiêu chí thì sẽ rất dễ bị rớt chuẩn.
Ông Lê Nhật Tiên - Chủ tịch UBND xã Cam Thủy (xã đạt chuẩn nông thôn mới năm 2016) cho biết “ Thu nhập và giảm nghèo là các tiêu chí khó thực hiện trong xây dựng NTM. Chúng ta không thể giải quyết vấn đề tăng thu nhập, giảm nghèo chỉ để đảm bảo đạt theo Bộ tiêu chí NTM. Cần phải tìm ra giải pháp để đem lại thu nhập ổn định, bền vững cho người dân và ngày càng phải cao hơn. Tuy nhiên, việc giải quyết vấn đề tăng thu nhập, giảm hộ nghèo không phải dễ. Đối với xã chúng tôi, để không ngừng nâng cao thu nhập cho người dân, trong các năm qua, xã phải tập trung hướng dẫn người dân tích cực chuyển đổi cây trồng con nuôi, gắn phát triển sản xuất với tiêu thụ, đưa vào phát triển các loại cây trồng mới theo hướng liên kết đầu ra như dứa, dược liệu; phát triển chăn nuôi theo hướng gia trại, trang trại, nhờ vậy thu nhập của người dân  ngày càng được nâng cao”.
Nâng cao thu nhập cho người dân được xem là nhiệm vụ then chốt trong xây dựng NTM. Hiện nay, tỉnh Quảng Trị đã đã có nhiều bước đột phá, sáng tạo trong thực hiện tái cơ cấu ngành nông nghiệp gắn với xây dựng NTM, nhiều mô hình sản xuất nông nghiệp hàng hóa theo hướng liên kết, nông nghiệp sạch, hữu cơ ra đời thực sự đã đem lại hiệu quả trong việc giúp người dân nâng cao thu nhập một cách bền vững. Tuy nhiên, hiện nay còn nhiều sản phẩm chủ lực do bà con sản xuất ra vẫn chưa tìm được thị trường tiêu thụ ổn định. Một số mối liên kết giữa doanh nghiệp và nhà nông trong giải quyết đầu ra cho nông dân chưa thực sự bền vững. Trên địa bàn tỉnh vẫn còn ít doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực nông nghiệp hoạt động có hiệu quả. Đây thực sự là mối lo lắng của nhiều hộ nông dân khi được hỏi về cách làm thế nào để tăng thu nhập cho hộ gia đình.
Ông Lê Nhật Tiên cho biết thêm: “An ninh trật tự cũng là một trong các tiêu chí rất dễ bị rớt chuẩn bởi lẽ nếu chúng ta mất cảnh giác, lơ là trong thực hiện các biện pháp bảo đảm trật tự an toàn trên địa bàn nông thôn, thì chắc chắn sẽ bị rớt chuẩn tiêu chí này. Nông thôn mới sẽ không đẹp khi vẫn còn tình trạng trộm, cướp, tệ nạn xã hội”.
Để duy trì và nâng cao chất lượng tiêu chí đòi hỏi cần nguồn lực. Tuy nhiên, đối với các xã đã đạt chuẩn mức hỗ trợ từ ngân sách nhà nước theo quy định sẽ còn rất thấp. Theo thông tin từ Văn phòng điều phối NTM tỉnh, giai đoạn 2016-2019, mức hỗ trợ cho 1 xã đạt chuẩn không lớn hơn 400 triệu đồng/xã/năm. Các địa phương phải tự huy động thêm các nguồn khác để thực hiện. Địa phương nào có quỹ đất để đấu giá thì sẽ giảm bớt gánh nặng, còn địa phương nào không có quỹ đất thì chủ yếu dựa vào nội lực của người dân và huy động xã hội hóa. Mà nguồn lực huy động trong nhân dân ngày một giảm dần do người dân đã hiến đất đai, cây cối trong giai đoạn đầu thực hiện, nguồn đóng góp chủ yếu hiện nay là bằng tiền mặt và ngày công. Vì vậy, việc huy động nguồn lực của các địa phương để đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng và chỉnh trang nông thôn thực sự đang rất khó khăn.
Ông Đỗ An Chung, Chủ tịch UBND xã Gio Sơn (xã đạt chuẩn nông thôn mới năm 2015) cho biết “Ở xã Gio Sơn, khi đạt chuẩn NTM một số tiêu chí mới đạt ở mức tối thiểu. Để tiếp tục xây dựng nông thôn mới cần thiết phải có nguồn lực để đầu tư cơ sở hạ tầng tạo cho bộ mặt nông thôn được khang trang và đáp ứng tốt hơn nhu cầu ngày càng cao của người dân. Ngoài ra, một số công trình trong quá trình sử dụng bị xuống cấp cần phải nâng cấp sửa chữa, duy tu bão dưỡng hằng năm. Tuy nhiên hiện nay việc huy động nguồn lực đang gặp rất khó khăn, nguồn đóng góp của người dân không nhiều. Mặt khác, quỹ đất của xã hạn chế nên trong mấy năm gần đây xã không thực hiện được công tác đấu giá quyền sử dụng đất để tạo vốn xây dựng cơ sở hạ tầng”.
Trao đổi về các giải pháp để khắc phục những khó khăn này, Ông Trần Văn Thu, Chi cục trưởng Chi cục Phát triển nông thôn, Phó Chánh Văn phòng điều phối NTM cho biết “ Đối với các xã đã đạt chuẩn, tỉnh vẫn bố trí kinh phí để duy trì, nâng cao chất lượng các tiêu chí và kinh phí để duy tu bão dưỡng công trình. Đồng thời, chỉ đạo các sở, ngành, địa phương cần có giải pháp huy động, lồng ghép thêm các nguồn lực để tiếp tục đầu tư cho NTM. Văn phòng điều phối NTM thường xuyên kiểm tra, rà soát hiện trạng các xã đã đạt chuẩn NTM, quan tâm chỉ đạo đối với các tiêu chí dễ có nguy cơ rớt chuẩn. Ngoài ra, ngành nông nghiệp đang thực hiện rất hiệu quả các mô hình phát triển sản xuất theo hướng liên kết nhằm tạo đầu ra ổn định cho người nông dân. Tỉnh cũng đang tiếp tục thực hiện chính sách cho vay hỗ trợ lãi suất để kích thích người dân đầu tư phát triển sản xuất, đồng thời triển khai Chương trình OCOP để giúp người dân hoàn thiện, quảng bá sản phẩm theo hướng an toàn, có thương hiệu đảm bảo niềm tin cho người tiêu dùng. Hiện nay, UBND tỉnh đã ban hành Bộ tiêu chí xã NTM kiểu mẫu, đây chính là định hướng tiếp theo cho các xã đã đạt chuẩn không dừng lại mà tiếp tục phấn đấu đạt chuẩn ở mức cao hơn. NTM kiểu mẫu sẽ quan tâm nhiều hơn đến nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân, cảnh quan môi trường xanh sạch đẹp; xây dựng mối quan hệ tình làng, nghĩa xóm, văn minh, lịch sự; bảo đảm an ninh - trật tự ở nông thôn. Đây cũng là những tiền đề quan trọng để xây dựng NTM bền vững”.
Tỉnh Quảng Trị phấn đấu đến năm 2020 có từ 59-65 xã đạt chuẩn NTM (chiếm tỷ lệ 50-55%), có ít nhất 1 huyện đạt chuẩn NTM, không còn huyện chưa có xã đạt chuẩn NTM, không còn xã đồng bằng đạt dưới 16 tiêu chí, không còn xã miền núi đạt dưới 8 tiêu chí”. Để đạt được mục tiêu này một cách bền vững, ngoài sự tham gia chỉ đạo sâu sát, quyết liệt của các cấp uỷ đảng, chính quyền, cần sự đồng thuận, chung sức của đông đảo quần chúng nhân dân, sự cộng đồng trách nhiệm của các tổ chức, doanh nghiệp; sự vào cuộc mạnh mẽ của các tổ chức đoàn thể, chính trị - xã hội để tuyên truyền, vận động người dân phát triển kinh tế, giảm nghèo, bảo vệ môi trường, hướng đến cuộc sống lành mạnh, văn minh ở vùng nông thôn.