Những thách thức đặt ra trong xây dựng nông thôn mới

 

Theo lộ trình, huyện Triệu Phong đăng ký về đích huyện NTM vào năm 2023. Địa phương đã xây dựng kế hoạch, lộ trình cụ thể, đồng thời đẩy mạnh tuyên truyền, tổ chức lễ phát động xây dựng xã đạt chuẩn NTM, xây dựng NTM nâng cao, để đảm bảo mục tiêu đến năm 2023 có 100% xã đạt chuẩn, 10% xã nâng cao. Theo bộ tiêu chí xây dựng NTM giai đoạn 2016 - 2020, toàn huyện có 14/17 xã đạt chuẩn NTM. Tuy nhiên, nếu áp vào bộ tiêu chí xã NTM trên địa bàn tỉnh giai đoạn 2021 - 2025, đến thời điểm này nhiều xã trên địa bàn huyện Triệu Phong rất khó trong việc phấn đấu đạt 19 tiêu chí theo quy định, kể cả các xã đã đạt chuẩn từ trước. Theo kết quả địa phương rà soát, đánh giá sơ bộ, các xã chỉ đạt từ 16 - 18 tiêu chí xây dựng NTM.
 
Nguyên nhân chủ yếu là do bộ tiêu chí mới ban hành có nhiều chỉ tiêu mới rất khó thực hiện và mức đạt cao hơn so với giai đoạn 2016 - 2020. 3 tiêu chí nhiều xã khó đạt nhất đó là quy hoạch, trường học và môi trường.
 
Chẳng hạn, đối với tiêu chí quy hoạch, yêu cầu của bộ tiêu chí mới đề ra là quy hoạch phải phù hợp với định hướng phát triển KT - XH giai đoạn 2021- 2025, trong khi đó quy hoạch các xã trên địa bàn huyện Triệu Phong được phê duyệt từ năm 2013 nên đến nay không còn phù hợp.
 
Hay trong tiêu chí môi trường, chỉ tiêu nhiều xã không thể đạt đó là tỉ lệ hộ sử dụng nước sạch theo quy chuẩn từ hệ thống cấp nước tập trung phải đạt tối thiểu 20%. Riêng đối với xã nâng cao thì có thêm quy định tối thiểu phải có 1 trường có cơ sở vật chất đạt mức độ 2 và tỉ lệ nước sạch tập trung tối thiểu đạt 55%.
 
Tại huyện Vĩnh Linh, khi rà soát theo bộ tiêu chí xây dựng NTM giai đoạn 2021 - 2025, mức đạt bình quân tiêu chí NTM của huyện giảm xuống còn 16,6 tiêu chí/ xã. Trong đó, các xã như Vĩnh Lâm, Hiền Thành bị rớt chỉ tiêu 2.2 “Tỉ lệ đường thôn, bản, ấp và đường liên thôn, bản, ấp ít nhất được cứng hóa, đảm bảo ô tô đi lại thuận tiện quanh năm”, bộ tiêu chí giai đoạn 2016 - 2020 quy định từ 80%, còn giai đoạn 2021- 2025 quy định 100%.
 
Hay như trong thực hiện tiêu chí 13 về tổ chức sản xuất và phát triển kinh tế nông thôn, toàn huyện Vĩnh Linh có hơn 53% số xã không đạt chỉ tiêu 13.3 về “Thực hiện truy xuất nguồn gốc các sản phẩm chủ lực của xã gắn với xây dựng vùng nguyên liệu và được chứng nhận VietGAP hoặc tương đương”.
 
Theo đánh giá của địa phương, chỉ tiêu này rất khó thực hiện đối với các xã miền núi do quy mô sản xuất nhỏ nên không thể đảm bảo về diện tích vùng nguyên liệu theo quy định. Đối với tiêu chí môi trường và an toàn thực phẩm, đến thời điểm này, các xã trên địa bàn đều có tỉ lệ hộ sử dụng nước sạch từ 65% trở lên, nhưng trong đó chỉ có trên 16% hộ sử dụng nước sạch từ công trình cấp nước tập trung (chủ yếu ở 2 thị trấn Bến Quan và Hồ Xá), còn lại, hầu hết các xã chưa có công trình cấp nước tập trung (người dân chủ yếu sử dụng nước giếng để phục vụ sinh hoạt).
 
Nguyên nhân của tình trạng này là do công trình cấp nước tập trung cần nguồn vốn đầu tư rất lớn, trong khi nguồn lực hỗ trợ từ ngân sách nhà nước chưa đủ đảm bảo để thực hiện. Bên cạnh đó, nhiều công trình đã được đầu tư xây dựng nhưng hoạt động chưa hiệu quả (huyện Vĩnh Linh chỉ có 2/8 công trình hoạt động hiệu quả, còn lại 6 công trình hoạt động hiệu quả thấp hoặc không hoạt động).
 
Trao đổi thêm về những khó khăn của các xã trong quá trình thực hiện chương trình xây dựng NTM theo bộ tiêu chí xã NTM giai đoạn 2021 - 2025, Phó Chánh Văn phòng Điều phối NTM tỉnh Trần Trọng Tuấn thông tin: “Đối với tiêu chí quy hoạch, hiện các xã đã hết thời hạn, do vậy cần xây dựng mới hoặc điều chỉnh quy hoạch.
 
Đến thời điểm này, vốn sự nghiệp ngân sách trung ương năm 2022 phân bổ muộn nên tỉnh mới bố trí một phần để thực hiện quy hoạch tại 9/101 xã (trong đó riêng xã Lìa, huyện Hướng Hóa sau khi sáp nhập đã có quy hoạch riêng).
 
Ngoài ra nhiều huyện cũng đã bố trí ngân sách huyện cho các xã để hoàn thiện tiêu chí quy hoạch. Cùng với đó, nhiều tiêu chí khác các địa phương cũng gặp khó khăn trong quá trình triển khai thực hiện như tiêu chí 10 về thu nhập; chỉ tiêu 13.3 về “Thực hiện truy xuất nguồn gốc các sản phẩm chủ lực của xã gắn với xây dựng vùng nguyên liệu và được chứng nhận VietGAP hoặc tương đương”.
 
Hay chỉ tiêu 13.5 về có tổ khuyến nông cộng đồng hoạt động hiệu quả; chỉ tiêu 15.4 về tỉ lệ dân số có sổ khám, chữa bệnh điện tử; chỉ tiêu 17.1 về tỉ lệ hộ sử dụng nước sạch theo quy chuẩn từ hệ thống cấp nước tập trung; chỉ tiêu 17.4 về đất cây xanh sử dụng công cộng tại điểm dân cư nông thôn; chỉ tiêu 17.6 về tỉ lệ chất thải rắn sinh hoạt và chất thải rắn không nguy hại trên địa bàn được thu gom xử lý theo quy định…
 
Đây là những tiêu chí mới, gắn với việc nâng cao chất lượng môi trường sống của người dân và định hướng chuyển đổi số, cần có lộ trình thực hiện của cả giai đoạn và sự hỗ trợ tích cực của các sở, ban, ngành liên quan nhằm tháo gỡ khó khăn cho các địa phương.
 
Để từng bước tháo gỡ khó khăn, hỗ trợ các xã thực hiện các tiêu chí trong chương trình xây dựng NTM, tỉnh đã giao các sở, ban, ngành hướng dẫn, kiểm tra, giám sát tiến độ và kết quả thực hiện các nội dung, nhiệm vụ xây dựng NTM theo chức năng của đơn vị.
 
Đơn cử như đối với tiêu chí quy hoạch, Sở Xây dựng đã có báo cáo cụ thể về công tác quy hoạch trong xây dựng NTM. Trong đó tập trung làm rõ các nội dung về các cơ chế, chính sách liên quan đến công tác quy hoạch trong xây dựng NTM tại địa phương (đặc biệt là tại các xã, huyện dự kiến phát triển thành đô thị); kết quả thực hiện các nội dung về quy hoạch trong xây dựng NTM thời gian qua (quy hoạch xây dựng vùng huyện, quy hoạch chung xã và quy hoạch chi tiết điểm dân cư nông thôn); những vướng mắc, khó khăn, bất cập trong quá trình thực hiện tiêu chí quy hoạch.
 
Sở Nông nghiệp và PTNT đã phân công, giao nhiệm vụ chủ trì theo dõi, hướng dẫn, đánh giá các tiêu chí, chỉ tiêu NTM thuộc các bộ tiêu chí: huyện NTM, huyện NTM nâng cao, xã NTM, xã NTM nâng cao; bộ tiêu chí NTM cấp thôn; bộ tiêu chí vườn mẫu NTM thuộc phạm vi quản lý của sở cho các cơ quan, đơn vị.
 
Theo đó, các đơn vị chủ trì chịu trách nhiệm hướng dẫn, theo dõi, đánh giá các tiêu chí, chỉ tiêu thuộc các bộ tiêu chí do ngành nông nghiệp và PTNT đảm nhiệm. Thực hiện rà soát và tham mưu xây dựng giải pháp hỗ trợ các địa phương hoàn thiện các tiêu chí, chỉ tiêu, kịp thời tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong quá trình triển khai thực hiện của các địa phương nhằm đảm bảo hoàn thành các mục tiêu xây dựng NTM hằng năm và giai đoạn 2021-2025.
 
Thực hiện nhiệm vụ ngành giao để hỗ trợ các địa phương trong quá trình thực hiện chỉ tiêu 13.3, Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật tỉnh cũng đã có kế hoạch cụ thể. Chi cục trưởng Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật tỉnh Bùi Phước Trang cho biết thêm: “Sắp tới, chi cục sẽ phối hợp với các xã về đích NTM, NTM nâng cao, NTM kiểu mẫu để tập huấn, hướng dẫn các nội dung liên quan đến xây dựng vùng nguyên liệu tập trung, cấp mã quản lý vùng sản xuất tập trung để hỗ trợ các địa phương đạt chuẩn chỉ tiêu này”.
 
Bộ tiêu chí quốc gia về xây dựng NTM giai đoạn 2021- 2025 có nhiều chỉ tiêu mới và mức đạt cao hơn so với giai đoạn 2016 - 2020. Để thực hiện chương trình xây dựng NTM hiệu quả, bên cạnh sự hỗ trợ của các cấp, ngành, các địa phương cần nỗ lực, chủ động hơn trong việc triển khai thực hiện các tiêu chí. Đồng thời tập trung tuyên truyền, nâng cao nhận thức, trách nhiệm của người dân và cộng đồng cùng chung tay xây dựng NTM.